Ô nhiễm môi trường đất định nghĩa, nguyên nhân và hiện trạng

Ô nhiễm môi trường đất là một vấn nạn nguy hiểm nhưng lại không nhận được sự quan tâm của nhiều người. Liệu chúng ta có biết, đằng sau khung cảnh của một vùng thôn quê yên bình, những khu công nghiệp và các bãi thải. Là sự hiện diện của hóa chất độc hại đang ngấm ngầm tàn phá các khu đất và gieo rắc mầm mống dịch bệnh. Những vùng đất mà chúng ta trồng trọt thực phẩm và gây dựng tổ ấm. Hiện đang bị đe dọa bởi kim loại nặng, chất độc hữu cơ và vi nhựa. Để có thể ngăn chặn vấn nạn này, chúng ta cần nâng cao kiến thức của bản thân.

Ô nhiễm môi trường đất hiểu như thế nào cho đúng?

Vấn đề này được định nghĩa bởi sự hiện diện của hóa chất độc hại có trong đất. Hàm lượng độc hại này đủ nhiều để có thể đe dọa đến sức khỏe con người và cả hệ sinh thái. Trong trường hợp độc xảy ra tự nhiên trong đất. Và hàm lượng của chúng không đủ cao để gây hại. Thì vẫn được tính là ô nhiễm nếu hàm lượng của chúng vượt quá mức vốn có.

Tất cả các loại đất dù ô nhiễm hay không, đều có chứa một hàm lượng hỗn chất gây ô uế. Những hỗn chất này có thể bao gồm: Kim loại, ion vô cơ và muối (ví dụ như: phốt pho, cacbon, lưu huỳnh hay nitơ), và rất nhiều hợp chất hữu cơ khác (như chất béo, chất đạm, DNA, Axit béo, Hidrocacbon, cồn và hydrocacbon thơm đa vòng). Các chất này được tạo bởi hoạt động của vi khuẩn và quá trình phân hủy của các tế bào động thực vật.

Thêm vào đó, có rất nhiều hỗn chất thâm nhập vào đất từ bầu không khí. Ví dụ như nước kết tủa, gió và sự không ổn định của đất. Sự bất ổn này gây ra bởi nước di chuyển trên bề mặt đất và dòng chảy của mạch nước ngầm. Khi hàm lượng chất ô nhiễm tự nhiên vượt quá mức vốn có, thì vùng đất đó được cho là ô nhiễm.

Ô nhiễm môi trường đất có những loại nào?

Có vô số những tác nhân đang khiến cho nhiều vùng đất bị ô uế từng ngày và thậm chí là từng phút. Nói cho đơn giản, các tác nhân này thường được chia làm hai nhóm: nhân tạo và tự nhiên

Ô nhiễm môi trường đất đến từ phía con người

Rất nhiều quy trình và hoạt động hàng ngày của con người đang tiêm nhiễm chất độc vào đất. Chất độc nhân tạo có thể kết hợp với quá trình tự nhiên, khiến cho tình trạng nghiêm trọng hơn.

Vô tình làm rò rỉ và gây tràn hóa chất

Xảy ra trong quá trình tích trữ, vận chuyển, hay sử dụng hóa chất. Chẳng hạn như sự cố rò rỉ xăng dầu ở các trạm xăng.

Hoạt động của các xưởng đúc và quá trình sản xuất

Nhiệt độ tăng cao của các hoạt động đốt lò sẽ khiến cho chất gây ô nhiễm phân tán ra ngoài môi trường.

Các hoạt động trong nông nghiệp

Lạm dụng thuốc diệt cỏ, thuốc trừ sâu và phân bón. Đây là cách mà ngành nông nghiệp đang đầu độc đất.

Giao thông vận tải

Khói bụi được thải ra từ các loại phương tiện không chỉ gây ô nhiễm không khí. Chúng sẽ tạo nên những cơn mưa axit và đầu độc đất.

Xả rác thải hóa học

Đây được tính là một hành động phi pháp cho dù là vô tình hay cố ý. Tràn dầu là một trong những vụ xả rác hóa chất vô tình.

Hoạt động tàng trữ rác ở các bãi thải

Rác thải sinh hoạt, sản phẩm bỏ đi có thể ngấm vào mạch nước ngầm và khuếch tán khí độc trong quá trình bốc hơi.

Ô nhiễm môi trường đất xảy ra trong tự nhiên

Rất hiếm khi quá trình tích tụ hóa chất vốn có của đất gây nên tình trạng ô nhiễm. Mà các quá trình tự nhiên này sẽ kết hợp với chất độc nhân tạo. Khiến cho hàm lượng độc tố trong đất tăng hoặc giảm. Trong điều kiện tự nhiên, hóa chất nhân tạo kết hợp với độc tố sẵn có, sẽ hình thành nên chất gây ô nhiễm.

Quá trình tích tụ tự nhiên

Quá trình tích tụ của hỗn chất trong đất. Xảy ra do sự mất cân bằng giữa sự lắng đọng của khí quyển và rò rỉ nước mưa.

Sự sản xuất trong tự nhiên

Hoạt động sản xuất tự nhiên trong đất. Dưới tác động của điều kiện trong môi trường sẽ gây ô nhiễm.

Rò rỉ từ ống cống thẩm thấu trong lòng đất.

Khi kết hợp vói Clo sẽ sinh ra hợp chất THMs – ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe con người.

Một số hóa chất đầu độc đất và bắt nguồn của chúng

• Chì hay LEAD (PB):

Bắt nguồn từ sơn chì, hoạt động khai khoáng, khói bụi từ các phương tiện, công trình xây dựng và hoạt động nông nghiệp

• Thủy ngân hay Mercury (HG):

Bắt nguồn từ hoạt động khai khoáng, việc đốt than, quá trình xử lý kiềm và kim loại, chất thải y tế, trầm tích núi lửa và địa chất,…

• Thạch tín hay Arsenic (AS):

Bắt nguồn từ hoạt động khai khoáng, nhà máy điện chạy bằng than, xưởng gỗ, ngành công nghiệp điện, hoạt động của các lò nung, nông nghiệp, quá trình tích tụ tự nhiên.

• Đồng hay Copper (Cu), Kẽm hay Zinc (ZN) và Kền hay Nickel (NI):

đều bắt nguồn từ hoạt động khai khoáng, xưởng đúc và lò nung, công trình xây dựng,…

• Hydrocacbon thơm đa vòng hay PAHs:

Bắt nguồn từ việc đốt than, khí thải của phương tiện, khói thuốc lá, cháy rừng, đốt củi hay xây dựng.

• Thuốc trừ sâu:

Bắt nguồn trong các hoạt động nông nghiệp và làm vườn

Ô nhiễm môi trường là kẻ thù của con người và môi trường

Vấn nạn này sẽ đem đến vô số hiểm họa. Ảnh hưởng đến hệ sinh thái, con người, thực vật và động vật. Thiệt hại mà chúng mang đến trực tiếp từ nguồn đất bị ô nhiễm hoặc thông qua nguồn nước hoặc lương thực thực phẩm được thu hoạch trên vùng đất đó.

Ô nhiễm môi trường đất ảnh hưởng thế nào đến con người?

Con người có thể bị ảnh hưởng bởi độc tố trong đất thông qua việc hít thở các loại khí bốc hơi từ đất. Ngoài ra, chúng ta cũng dễ dàng hít phải các hạt phân tử nhỏ. Bị phân tán trong không khí khi con người cày xới đất. Trẻ em là đối tượng nhạy cảm nhất khi đương đầu với vấn nạn này. Như chúng ta đã biết, trẻ em thường chơi nghịch và tiếp xúc với thiên nhiên nhiều hơn người lớn. Hơn thế nữa, vì còn nhỏ nên chúng có hệ miễn dịch yếu. Khiến cho nguy cơ mắc bệnh ở trẻ em cao hơn gấp nhiều lần. Phụ huynh cần cẩn thận khi cho con em tiếp xúc với các vùng đất gần khu công nghiệp.

Đa số độc tố trong đất bị ô nhiễm đều có khả năng gây ung thư. Chúng còn là nguồn cơn của tắc nghẽn thần kinh cơ, di căn hệ thần kinh trung ương. Các triệu chứng ban đầu sẽ là đau đầu, nhức mũi, chóng mặt , kích ứng ở mắt và da nổi mẩn đỏ. Từ đó dẫn đến tình trạng nặng hơn là các bệnh về gan, thận và các loại ung thư khác nhau.

Vùng đất ô nhiễm nhẹ vẫn có thể gây ảnh hưởng đến sức khỏe của con người. Chúng có thể không ảnh hưởng trực tiếp mà thông qua quá trình tích lũy sinh học. Quá trình này diễn ra khi thực vật mọc trên vùng đất nhiễm độc, và liên tục hấp thụ các phần tử độc tố trong đất. Từ đó sinh ra một vòng đầu độc luân hồi: động vật ăn cây – người ăn động vật.

Ô nhiễm môi trường đất ảnh hưởng đến môi trường tự nhiên

Theo thời báo Pollution Issues, nhiễm độc đất cũng đồng nghĩa với nhiễm độc không khí và nhiễm độc nước. Vì khi đất bị nhiễm độc sẽ thải ra một hỗn chất dễ bay hơi, mà đất càng độc thì bầu không khí ở đó cũng không thể nào trong lành được. Ngoài ra, khi độc tố hóa học ngấm vào mạch nước ngầm hoặc làm nhiễm bẩn dòng chảy và nước thải. Mạch nước ngầm sẽ đưa dòng nước chứa đầy kim loại nặng sồng, hồ, suối và ra biển. Tình trạng này kéo dài sẽ khiến cho đất biến chất và không vể nuôi dưỡng cây cỏ được nữa.

• Mưa Axit

Hơn thế nữa, đất nhiễm độc sẽ thải ra một khí nitơ lớn thông qua quá trình bốc hơi khí amoniac và khử nitrat. Quá trình phân hủy của các vật chất hữu cơ trong đất sẽ thải ra một lượng khí lưu huỳnh đủ nhiều để gây nên hiện tượng mưa Axit.

• Gây mất đất và giảm thiểu lượng dinh dưỡng trong đất

Cây cối sẽ không thể phát triển trên nền móng kém chất lượng và đầy độc tố. Số lượng cây giảm thiểu và dẫn đến xói mòn đất. Và làm mất cân bằng số lượng động thực vật cư trú trong đất

• Tăng độ mặn của đất

Gặp đất mặn, rau cỏ sẽ không thể sống và phát triển tốt được. Đất dần trở nên khô cằn và vô dụng. Để cả khi có thể cày cấy và trồng trọt được. Thực vật mọc trên những vùng đất mặc cũng sẽ bị nhiễm độc và ảnh hưởng đến sức khỏe của người tiêu thụ.

Ô nhiễm môi trường đất ảnh hưởng đến động vật

Hiện trạng này còn có ảnh hưởng tiêu cực đối với hệ bài tiết của các vi sinh vật và loài chân đốt (bọ cạp, bướm, các loại bọ, rết,…). Vì là thực phẩm chính trong một số chuỗi thức ăn, các con vật nhỏ nhiễm độc sẽ ảnh hưởng trực tiếp tới các loài động vật săn mồi. Các con thú nhỏ khi tiếp xúc với độc tố dưới đất sẽ trở thành thức ăn cho các con thú lớn. Dẫn đến sự gia tăng trong tỷ lệ tử vong và thậm chí là dẫn đến tuyệt chủng ở một số loài.

Ô nhiễm môi trường đất đang trong hiện trạng báo động ở Việt Nam

Theo các chuyên gia, Việt Nam đang dần mất kiểm soát với vấn đề này. Chúng ta không thể kiểm soát lượng nước thải đổ thẳng ra các con sông, từ các hộ gia đình và nhà máy thuộc lĩnh vực dệt, nhuộm và da thuộc. Tuy phạm pháp nhưng các nhà máy vẫn hiên ngang xả rác thải công nghiệp chưa được xử lý ra ngoài tự nhiên. Người dân sống xung quanh khu vực xả thải phải chịu thiệt hại liên quan đến sức khỏe và tính mạng.

Thứ trưởng bộ tài nguyên môi trường – Bùi Cách Tuyến cho biết, chúng ta vẫn chưa có công nghệ để phát hiện đất bị ô nhiễm, nên đây vẫn chưa đưa lấy được sự quan tâm của nhiều người. “Tôi có thể khẳng định rằng tình trạng ô nhiễm môi trường đất ở Việt Nam đang ở mức độ báo động. Đe dọa đến sức khỏe của người dân và các sinh vật sống” – bà Tuyền phát biểu: “Chúng ta phát triển trên nhiều phương diện khác nhau như xây dựng nhà máy hóa chất, tổ chức hoạt động khai khoáng, trồng trọt, xây dựng khách sạn và sân gôn. Nhưng lại khiến cho đất ngày một ô nhiễm” – bà Tuyền nói thêm.

Trong khi các nước phát triển trên thế giới đã bắt đầu gây quỹ cho để phục hồi đất đai và kiểm soát lượng đất bị nhiễm độc. Thì chúng ta lại ngó lơ vấn đề.

Hy vọng nào cho Việt Nam?

Người nông dân đã phải tự cứu lấy đất trồng bằng cách hạn chế sử dụng các sản phẩm công nghiệp như thuốc trừ sâu và phân bón. Nông dân ở ấp Nhựt Thạnh xã Thạnh Hội, thị trấn Tân Uyên, Thành Phố Bình Dương. Là những người tiên phong trong phong trào lấy lại cân bằng cho môi trường. Họ sử dụng phân vi sinh chế tạo từ chất thải công nghiệp thay cho phân bón hóa học thông dụng.

Sử dụng loại phân sinh học đã tăng năng suất cây trồng. Người nông dân cũng tiết kiệm được nguyên liệu hàng năm. Vì đất ngày một cải thiện với nhiều mùn và độ phì hơn.

Ô nhiễm môi trường đất giải pháp nào để cải thiện chất lượng đất?

Đến đây thì chúng ta cũng phần nào hiểu được hiểm họa mà ô nhiễm môi trường đất đã và đang đe dọa đến nguồn tài nguyên thiên nhiên, con người và ngành công nghiệp nông nghiệp nói chung. Một số loại tác nhân đầu độc đất có thể lưu lại vĩnh viễn trong môi trường. Giải pháp ở đây không đơn giản là loại bỏ nguồn cơn mà còn là dọn dẹp và phục hồi cả khu vực đã từng đị nhiễm độc. Hướng giải quyết sẽ còn khó khăn hơn đối với nguồn ô nhiễm không tập trung (Nonpoint source pollution). Độc tố thải ra ngoài tự nhiên thông qua các dòng chảy liên tục. Vì vậy mà hướng giải quyết sẽ không rõ ràng như chúng ta nghĩ. Dưới là các biện pháp phục hồi cũng như bảo để đất khả thi.

Giảm thiểu lượng mưa Axit thấm vào đất

Lưu huỳnh từ khí thải là nguồn cơn lớn nhất cho hiện tượng mưa Axit. May mắn thay, các nhà máy điện đốt than đã đưa ra một giải pháp để giảm thiểu lượng khí độc xả vào không khí. Đó là lắp đặt hệ thống lọc trong các ống khói lớn của nhà máy điện chạy bằng than. Hành động này đã giảm 71% lượng khí lưu huỳnh xả vào không khí từ năm 1980 đến năm 2008.

Ngoài ra, người dân được khuyến khích sử dụng các loại năng lượng thay thế như năng lượng mặt trời.

Giảm thiểu lượng rác thải

Bằng cách tận dụng nguồn tài nguyên sẵn có, các bạn có thể giảm thiểu thiểu được một lượng rác thải ở các bãi thải. Quá trình phân hủy của lượng rác thải ra sẽ sinh ra khí và chất lỏng độc hại. Theo bộ năng lượng, bạn có thể bảo vệ nguồn tài nguyên đất bằng cách hạn chế sử dụng các loại nhiên liệu không thể tái tạo như xăng dầu

Áp dụng phương pháp “3 chữ R” trong giáo dục

Reduce, reuse và Recycle – Giảm thiểu, tái chế và tái sử dụng. Quy tắc vàng để cải thiện chất lượng môi trường đất. Chỉ cần tăng cường sử dụng các sản phẩm tự phân hủy là đã có thể giảm thiểu số lượng nhựa thải ra hàng năm. Đó cũng là lý do mà chúng ta cần tái chế và tái sử dụng tất cả các vật dụng nếu có thể. Để có được ý thức sự chung tay của cộng đồng. Chúng ta cần nhắm tới đối tượng trẻ nhỏ. Những đứa trẻ sẽ lớn lên với một nhận thức luôn luôn giữ gìn và bảo vệ mẹ trái đất. Nếu chúng được giáo dục và chỉ bảo đúng cách.

Lời kết

Qua bài viết này, chúng tôi mong rằng bạn đã có nhận thức rõ ràng hơn về tình trạng ô nhiễm môi trường đất. Mặc dù không ảnh hưởng trực tiếp đến đời sống hàng ngày. Nhưng đây lại là một loại ô nhiễm nghiêm trọng và độc hại nhất. Thức ăn và nước uống mà các bạn tiêu thụ hàng ngày rất có thể đang chứa một hàm lượng chì và kẽm nhất định. Vì vậy, chỉ cần đóng góp bằng những hành động động nhỏ. Như hạn chế mua chai nước nhựa và sử dụng túi vải thay cho bao ni lông. Chỉ vậy thôi cũng đã khiến cho môi trường trở nên xanh sạch đẹp. Chúng tôi mong rằng bạn sẽ bảo vệ sức khỏe cho bản thân và cho cộng đồng. Xin chào và hẹn gặp lại!